Poldermolen De Dellen bij Nieuw-Scheemda
De Dellen is een poldermolen ten zuiden van Nieuw-Scheemda. De molen is in 1855 in 't Waar gebouwd, om een afgebrande voorganger uit 1793 te vervangen. Hij heeft daar de polder De Dellen, 270 hectare groot, bemalen.
In 1897 heeft de molen zelfzwichting en een gietijzeren bovenas van De Prins van Oranje uit Den Haag gekregen. Dit alles nog steeds met houten roeden. Die zijn in 1899 en 1901 nog door nieuwe vervangen. De eerste gebruikte ijzeren roeden van Pot zijn in 1916 gestoken. In 1936 zijn er stroomlijnneuzen gemonteerd en in 1930 en 1938 zijn er nieuwe Potroeden gestoken, die tot de verplaatsing in 1986 dienst hebben gedaan. De naam De Dellen verwijst naar de lage ligging van het gebied.
Poldermolen De Dellen bij Nieuw Scheemda. Foto: ©Jur Kuipers, 2023
_(cropped).jpg)
Foto links: Poldermolen de Dellen. Auteur: M66Roepers, 10 september 2017.
Licentie: Creative Commons.
Op de oude plaats in 't Waar is naast de molen ook nog een vijzelhulpgemaal geweest, dat in 1901 gebouwd is en door een petroleummotor aangedreven wordt. In 1907 is die motor vervangen door een stoommachine. De vijzel van het hulpgemaal heeft een diameter van 1,50 m. Dit alles is in 1926 gesloopt en vervangen door een elektromotor van 50 pk in de molen, die de grote vijzel van de molen aan kan drijven. Dit systeem is tot de verplaatsing bedrijfsklaar geweest. Na de verplaatsing is de hulpmotor niet meer geïnstalleerd. Deze motor, de aanzetter en alle drijfwerk zijn nog wel los in de molen aanwezig. Verder resteert nog het ijzeren conische tandwiel met 54 tanden boven op de gietijzeren onderbonkelaar van de grote vijzel.
Foto links: Plaquette op de molen. Auteur: LeRoc. Licentie: Creatitive Commons.
In het kader van de ruilverkaveling en samenvoegen van waterschappen is het Lutjemaar gedempt en de bemaling van het gebied overgenomen door een nieuw motorgemaal aan het Hondshalstermaar, dat - net als zijn voorganger - De Dellen wordt genoemd. De molen wordt overbodig en de vijzels komen droog te staan: het waterniveau ter plaatse wordt bijna een meter lager. Hierdoor, en door de slechte bereikbaarheid, wordt besloten om de molen te verplaatsen naar de huidige locatie naast gemaal Tichelwaark in Nieuw-Scheemda. Dit is gebeurd in 1985/86.
De polderpoldermolen tijdens de restauratie in 1985/1986.
Foto: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, 25 juni 1985. Licentie: Creative Commons.
Tichelwaark is een smalle, langgerekte polder, die van 't Waar tot Scheemderzwaag langs het Termunterzijldiep ligt en ongeveer net zo groot is als destijds polder De Dellen. De molen is daar hij na de verplaatsing en restauratie in 1986 weer in bedrijf gesteld door gedeputeerde Bote Wilpstra. Er is, behalve dat de molen naast het gemaal een noodfunctie kan vervullen toen ook een inlaat gecreëerd, die bij droogte water in kan laten in de polder. De kleppen uit 1986 zijn in 2000 inmiddels weer zo slecht, dat besloten is om ze door aluminium te vervangen wat veel minder onderhoud vergt.
De laatste beroepsmolenaar is Geert Jager geweest, die in 2007 op 99-jarige leeftijd is overleden. Nadat de molen na 1974 geen functie meer heeft, wordt hij regelmatig in bedrijf gesteld door Roelof Lemminga, oud-zaagmolenaar uit Eexta, die ook instructeur van het Gilde van Vrijwillige Molenaars is geweest. Hij is op de molen actief gebleven tot juli 2006. In oktober 2006 overlijdt hij op 91-jarige leeftijd.
De huidige vrijwillige molenaar bemaalt de polder op windkracht. Enkele tientallen meters ten oosten van de molen staat sinds 1990 een nieuw gebouwde tjasker. De molens zijn eigendom van de Molenstichting Oldambt.
Poldermolen De Dellen in het landschap bij Nieuw Scheemda. Foto: ©Jur Kuipers, 2023.
Bronnen:
Wikipedia: Naar de molen op Wikipedia, De Dellen (Poldermolen)
Naar molen De Dellen in het Rijksmonumentenregister
Externe links:
Naar de Molendatabase
Naar de molen in De Hollandsche Molen
